Đừng ảo tưởng về NHTW

NHTW không thể làm được tất cả mọi việc. Nếu kinh tế tăng trưởng chậm lại, đừng mong họ hô biến ra liều thuốc phục hồi.




Mấy năm trở lại đây danh tiếng của các NHTW trên thế giới liên tục thăng trầm.
Khi khủng hoảng tài chính nổ ra, họ bị quy trách nhiệm không ngăn chặn được bong bóng tín dụng và bất động sản, cũng không dự đoán được bong bóng sẽ vỡ thế nào.
Sau đó họ lại được ngợi ca vì ngăn được một cuộc Đại suy thoái mới bằng những hành động quyết liệt hỗ trợ hệ thống tài chính.
Giờ màn ba đã sắp bắt đầu và các “khán giả” lại đang kỳ vọng quá đáng vào “vị anh hùng” của mình.
Đa phần các chính phủ đều không thể hoặc không muốn tiếp tục kích thích tài khóa nên trách nhiệm hỗ trợ phục hồi kinh tế nay dồn cả lên vai NHTW.
Hiện tượng này ở Mỹ là rõ ràng nhất. Kinh tế yếu đi nhưng chắc chắn chính sách tài khóa sẽ bị thắt chặt khá mạnh một khi gói kích thích trước đây của TT Obama kết thúc, các bang cắt giảm chi tiêu để cân đối ngân sách và các chương trình cắt giảm thuế thời TT Bush hết hiệu lực.
Bất kỳ cuộc tranh luận nào về liều thuốc cho nền kinh tế đều đã nhường chỗ cho những toan tính chính trị trước đợt bầu cử giữa nhiệm kỳ tháng 11 tới, nên bao hy vọng đều dồn cả vào Cục dự trữ liên bang của Chủ tịch Ben Bernanke.
Vì lẽ ấy mà bài phát biểu mới đây của ông tại Jackson Hole về những bước đi tiếp theo mà FED có thể tiến hành mới được chú ý nhiều đến thế.
Nước Mỹ đang lĩnh ấn tiên phong nhưng niềm tin vô bờ bến vào các NHTW có lẽ chưa dừng lại ở đó. Một số nước giàu, đáng chú ý có Đức, gần đây đã thành công.
Nhưng nếu kinh tế Mỹ tiếp tục tăng trưởng chậm lại, nền kinh tế của các nước này cũng sẽ yếu đi, đặc biệt là khi chính sách tài khóa thắt chặt bắt đầu.
Theo kế hoạch hiện nay, năm 2011 sẽ chứng kiến một đợt cắt giảm ngân sách đồng loạt lớn nhất trong ít nhất 40 năm trở lại đây.
Người ta đã bàn tới chuyện NHTW Anh (BOE) nên hạn chế tác động xấu của thắt chặt ngân sách bằng cách in thêm tiền để mua trái phiếu chính phủ (chính sách này còn được gọi là “nới lỏng định lượng”).
NHTW Châu Âu (ECB) dường như sẵn sàng kéo dài các thể thức cho vay đặc biệt và có thể còn bị buộc phải hành động mạnh tay hơn khi quá trình hồi phục chậm lại.
NHTW Nhật Bản (BOJ) tuyên bố sẽ tăng cường cho các ngân hàng vay với lãi suất thấp nhằm hạ giá đồng yên.
Bình thường thì nên để NHTW ổn định nền kinh tế còn chính phủ lo vấn đề tài chính của họ.
Cho vay lãi suất thấp là một trong những biện pháp hạn chế tác động tiêu cực của thắt chặt ngân sách rõ ràng nhất và lịch sử đã chứng minh nhiều đợt điều chỉnh chính sách tài khóa thành công nhất đều có đi kèm với nới lỏng chính sách tiền tệ.
Nhưng bây giờ không phải lúc “bình thường”. Các NHTW không thể giảm lãi suất ngắn hạn hơn nữa.
Và ở nhiều nước kinh tế trì trệ vì một lý do khiến các chính sách của NHTW cũng trở nên kém hiệu quả: nền kinh tế đang giảm nợ khi hộ gia đình tăng tiết kiệm và trả dần nợ.
Nếu mọi người không muốn vay tiền thì chính sách tiền tệ dù chưa phải vô hiệu nhưng cũng kém tác dụng hơn so với bình thường.
NHTW cũng đang phải “dò đá qua sông”. Lãi suất ngắn hạn đã ở gần mức 0 nên tiếp tục mở rộng chính sách tiền tệ tức là phải dùng tới các công cụ mà hiệu quả cũng như các tác dụng phụ của nó vẫn chưa được hiểu hết.
Ông Bernanke và các đồng sự của mình nhận được không ít đề xuất, từ mua thêm trái phiếu chính phủ tới tiếp tục giữ lãi suất ở mức thấp.
Nhưng một số ý tưởng chưa được kiểm chứng. Và một số đã được áp dụng rồi, ví dụ như in tiền để mua trái phiếu chính phủ, có lẽ sẽ gặp phải hiện tượng “lợi ích cận biên giảm dần”.
Ví dụ như để lợi suất trái phiếu giảm thêm một cách có ý nghĩa, FED có thể cần mua thêm 1-2 ngàn tỷ đôla trái phiếu chính phủ nữa.
Đừng để FED làm “hiệp sỹ cô đơn”
Điều đó không có nghĩa NHTW không nên làm điều gì mình có thể. Họ có các công cụ để ngăn chặn giảm phát và nên sử dụng chúng. Tuy vậy, họ sẽ không thể đáp ứng nổi kỳ vọng.
Họ không thể biến một đợt phục hồi chậm chạp hậu khủng hoảng tài chính thành một đợt phục hồi mạnh mẽ. Họ cũng không thể cáng đáng một mình khi mà các chính sách mở rộng tài khóa tiền tệ đều bị thu hẹp.
Trách nhiệm kích thích tăng trưởng phải được giới chính trị chia sẻ công bằng hơn.
Chỉ có các chính trị gia mới nêu lên được những vấn đề mang tính cơ cấu đang cản trở nền kinh tế các nước giàu ví dụ như vay nợ bất động sản ở Mỹ và rào cản thuê mướn lao động ở Châu Âu.
Và chỉ có các chính trị gia mới có thể kết hợp giữa các gói kích thích tài khóa với cải cách thuế và lương hưu trong dài hạn để giới đầu tư không mất niềm tin vào khả năng trả nợ của nhà nước trong tương lai.
Một sự kết hợp như thế (dù cho có khó khăn vì chu kỳ bầu cử tại Mỹ) sẽ giúp nền kinh tế tránh được nhiều tổn thất vì phải thắt lưng buộc bụng không đúng lúc và tăng hiệu quả các đợt mua lại trái phiếu chính phủ của NHTW.
Thật tuyệt vời nếu một lần nữa NHTW lại được xem là đấng cứu tinh của nền kinh tế. Nhưng cánh én nhỏ ắt chẳng gọi nổi gió xuân.

Thu Ngân
Theo Economist​