Kinh tế toàn cầu đang chuyển hướng: Khi thế giới không còn phụ thuộc vào Mỹ

Từ lâu, có câu nói rằng mọi chính trị đều mang tính địa phương, nhưng liệu điều đó có áp dụng với kinh tế? Trước đây thì không hẳn, nhưng ngày nay, điều này ngày càng trở nên đúng.

Thế giới đang trải qua một giai đoạn chuyển dịch kinh tế, khi các nền kinh tế lớn hoạt động ngày càng độc lập và theo những con đường riêng, không còn phụ thuộc vào sự dẫn dắt của Hoa Kỳ như trong giai đoạn toàn cầu hóa mạnh mẽ những năm 1990 và 2000.

Toàn cầu hóa: Khi Hoa Kỳ thống trị mọi khía cạnh kinh tế

Quay lại những năm 1990 và đầu những năm 2000, đây là giai đoạn mà Hoa Kỳ không chỉ là siêu cường địa chính trị mà còn là động lực chính của nền kinh tế toàn cầu. Các thị trường tài chính khắp nơi đều nhịp nhàng theo chuyển động của Phố Wall.

Quyết định của Cục Dự trữ Liên bang Hoa Kỳ (Fed) không chỉ ảnh hưởng đến lãi suất trong nước mà còn tác động trực tiếp đến các ngân hàng trung ương trên toàn thế giới. Các quốc gia đồng minh của Hoa Kỳ được hưởng lợi từ sự tiếp cận vào thị trường, nguồn vốn và công nghệ của nước này, trong khi kẻ thù phải chịu các lệnh trừng phạt, bị cô lập và tụt hậu.

Ví dụ điển hình là sự suy sụp của Liên Xô—một kẻ thù lớn của Mỹ—và sự bùng nổ kinh tế của Trung Quốc, một đối tác chiến lược của Mỹ trong giai đoạn này. Sức mạnh kinh tế của Mỹ và khả năng định hình các chuỗi cung ứng toàn cầu giúp nước này giữ vai trò trung tâm trong mọi quyết định kinh tế quan trọng.



Thực trạng hiện tại: Các ngân hàng trung ương không còn đồng điệu

Tuy nhiên, hiện nay, các nền kinh tế lớn đang hoạt động với những vấn đề riêng biệt. Hoa Kỳ đang đối mặt với lạm phát hậu đại dịch, trong khi châu Âu cũng đang chật vật vì ảnh hưởng từ cuộc chiến ở Ukraine và tình trạng khan hiếm khí đốt Nga. Ngược lại, ở Nhật Bản, lạm phát cao hơn lại là tín hiệu tích cực, cho thấy nền kinh tế yếu ớt của nước này có thể đang phục hồi. Trung Quốc thì đối diện với nguy cơ giảm phát do tình trạng giá cả quá thấp, ảnh hưởng từ sự sụp đổ của thị trường bất động sản.

Kết quả là, các ngân hàng trung ương lớn trên thế giới đang điều chỉnh chính sách tiền tệ theo những cách rất khác nhau. Fed, ngân hàng trung ương mạnh nhất thế giới, đã chậm trễ trong việc nâng lãi suất khi lạm phát tăng cao và cũng chậm trễ trong việc cắt giảm lãi suất khi lạm phát giảm.

Trong khi đó, Ngân hàng Trung ương châu Âu và Ngân hàng Anh đã có những bước đi nhanh hơn trong việc điều chỉnh lãi suất, và nhiều quốc gia thuộc thị trường mới nổi cũng đã cắt giảm lãi suất trước Fed. Tại Trung Quốc, các nhà hoạch định chính sách đang nỗ lực ngăn chặn sự suy sụp của thị trường bất động sản và duy trì sự ổn định của thị trường chứng khoán, trong khi Ngân hàng Nhật Bản thậm chí đang tăng lãi suất.

Những biến động kinh tế và hệ quả

Sự phân kỳ về chính sách tiền tệ giữa các nền kinh tế lớn đã dẫn đến những tác động mạnh mẽ lên tỷ giá tiền tệ. Ví dụ như đồng yên Nhật, sau khi giảm mạnh trong nửa đầu năm, đã tăng vọt vào mùa hè trước khi lại rơi vào đà suy giảm khi kỳ vọng của Fed và Ngân hàng Nhật Bản mâu thuẫn nhau. Những biến động tiền tệ này không chỉ ảnh hưởng đến Nhật Bản mà còn có hậu quả lan tỏa đến toàn cầu. Đồng yên yếu giúp tăng lợi nhuận cho các doanh nghiệp Nhật Bản và thúc đẩy chỉ số Nikkei, nhưng khi đồng yên mạnh trở lại, nó lại gây áp lực lên thị trường chứng khoán, dẫn đến những đợt giảm giá mạnh mẽ.

Đặc biệt, biến động của đồng yên đã ảnh hưởng đến giao dịch chênh lệch lãi suất, khi các nhà đầu tư vay vốn giá rẻ tại Nhật và đầu tư vào các tài sản sinh lời cao ở các nơi khác. Khi đồng yên tăng giá, những khoản đầu tư này trở nên không còn sinh lời, kéo theo những cú sốc lớn cho thị trường toàn cầu, từ chứng khoán Mỹ cho đến đồng peso Mexico và cả thị trường tiền mã hóa như Bitcoin.

Sự suy giảm tầm ảnh hưởng của Hoa Kỳ

Không chỉ Fed, các chính sách của Washington cũng đang gặp thách thức. Cụ thể, chính sách trừng phạt của Hoa Kỳ đối với Nga, ban đầu được kỳ vọng sẽ bóp nghẹt nền kinh tế chiến tranh của Vladimir Putin, nhưng đã gặp phải sự chống đối từ các quốc gia như Ấn Độ và Trung Quốc.

Việc Ấn Độ tiếp tục mua dầu của Nga và Trung Quốc cung cấp các mặt hàng thiết yếu cho Nga đã giúp nền kinh tế nước này đứng vững và thậm chí tăng trưởng 3,5% trong năm 2024.

Thực tế, cấu trúc của nền kinh tế toàn cầu đã thay đổi đáng kể. Hoa Kỳ và các đồng minh giờ đây chỉ chiếm một phần nhỏ hơn trong tổng sản phẩm quốc nội (GDP) toàn cầu. Năm 1990, Hoa Kỳ chiếm 21% GDP toàn cầu, trong khi Nhóm G7 chiếm 50%. Đến năm 2024, tỷ lệ này đã giảm xuống còn 15% và 30% tương ứng. Điều này phản ánh sự trỗi dậy của các nền kinh tế mới nổi, đặc biệt là Trung Quốc, đang ngày càng khẳng định tầm ảnh hưởng lớn hơn.

Sự trỗi dậy của các liên minh kinh tế mới

Trong khi G7 từng là tổ chức quyết định những chính sách kinh tế quan trọng, sự mở rộng của các nền kinh tế mới nổi đã dẫn đến sự hình thành của Nhóm G20, tuy nhiên, sự phân hóa ngày càng lớn giữa Hoa Kỳ và châu Âu với Trung Quốc và Nga đã khiến G20 mất dần hiệu quả. Thay vào đó, các nhóm liên minh kinh tế mới như BRICS (Brazil, Nga, Ấn Độ, Trung Quốc và Nam Phi) đã nổi lên với tầm ảnh hưởng lớn hơn.

Tỷ trọng của đồng đô la Mỹ trong dự trữ ngoại hối toàn cầu cũng đã giảm mạnh, từ 72% vào năm 2000 xuống còn 58% vào năm 2023. Đáng chú ý, Trung Quốc hiện thanh toán 25% các giao dịch thương mại của mình bằng đồng nhân dân tệ, tăng mạnh so với thập kỷ trước.

Tương lai của nền kinh tế toàn cầu

Trong bối cảnh này, việc Fed tiếp tục điều chỉnh lãi suất sẽ vẫn có tầm quan trọng nhất định, nhưng điều đó có thể không mang lại hiệu quả mạnh mẽ như trước đây. Thay vào đó, các chính sách kích thích kinh tế từ Trung Quốc, đặc biệt là gói biện pháp được Bộ Chính trị Trung Quốc công bố vào tháng 9, có thể tạo ra tác động lớn hơn lên tăng trưởng toàn cầu, bổ sung thêm khoảng 300 tỷ đô la vào GDP toàn cầu trong năm tới.

Trong một thế giới mà nền kinh tế toàn cầu đang trở nên cục bộ hơn, các doanh nghiệp và nhà đầu tư phải nhạy bén hơn với sự thay đổi của các chính sách địa phương. Đối với doanh nghiệp, quyết định về nơi cung cấp và tiêu thụ sản phẩm trở nên cực kỳ quan trọng, bởi sự sai lệch có thể dẫn đến những rủi ro từ thuế quan, lệnh trừng phạt hoặc biến động nhu cầu. Còn đối với nhà đầu tư, việc điều chỉnh chiến lược trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết trong một thị trường toàn cầu đầy biến động.

Thế giới hiện tại không còn bị thống trị bởi một quốc gia hay một đồng tiền duy nhất. Sự đa dạng của các chính sách và nền kinh tế mang lại cả cơ hội và thách thức, nhưng điều chắc chắn là thời kỳ mà Hoa Kỳ đóng vai trò độc tôn đã qua đi. Trong một thế giới đa cực, thành công sẽ đến với những người hiểu rõ và thích nghi tốt với sự thay đổi này.

(Nguồn: https://vietnambusinessinsider.vn/k...e-gioi-khong-con-phu-thuoc-vao-my-a40162.html )