[Sài Gòn – Chợ Lớn] Long mạch đất Sài Gòn – Gia Định

Năm 1679 , Trần Thượng Xuyên, một tướng “ phản Thanh phục Minh” dẫn theo 3000 người tị nạn vào cửa biển Cần Giờ theo sự cho phép của chúa Nguyễn tìm nơi trú ngụ. Một nhóm nhỏ chọn vùng Phiên Trấn ( tên cũ của Sài Gòn, sau đổi thành Chợ Lớn) nơi đặt kho thóc thu thuế của nhà Nguyễn làm nơi trú ngụ, một nhóm đi ngược sông Đồng Nai lên vùng Bàn Lân thuộc trấn Biên Hòa định cư.

Cuối thế kỷ 17, nhóm người Minh Hương rời Bàn Lân và chuyển sang định cư trên Cù Lao Phố, biến Cù Lao Phố thành nơi buôn bán phồn hoa đô hội nhất miền Nam kéo dài đến gần cuối thế kỷ 18.

Cù Lao Phố - Biên Hoa, nơi thương mại sầm uất và giàu có nhất miền Nam thế kỷ 17 - 18
Cả Cù Lao Phố và Phiên Trấn đều có “ mạch” quý, vùng đất Cù Lao Phố, Trấn Biên xưa tuy không phải đất xuất “chân long thiên tử” nhưng lại là vùng đất trù phú nuôi sống các đời chúa Nguyễn và là hậu phương giàu có cho vua Gia Long đánh bại nhà Tây Sơn. Cù Lao Phố được sông Đồng Nai bao bọc tứ phía, là thế “ khúc thủy bao thành” , mạch đi đến đây thì quay đầu , khí tụ lại đây tạo nên vùng đất tụ tài, vinh hoa.

Phiên Trấn trước khi đổi thành Sài Gòn ( khu Q.1 khi đó gọi là Bến Nghé) rồi Chợ Lớn cũng là vùng đất bao bọc bởi các con rạch lớn đem lại sự trù phú cho người Minh Hương khi lập làng ấp tại đây. Rạch Chợ Lớn ( sau này là đường Lê Quang Sung – Hải Thượng Lãn Ông) là tuyến huyết mạch mang lại sự giàu có của vùng đất này. Khi nhóm người Trần Thượng Xuyên đến đây đã sớm nhìn ra “ mạch” quý và cũng là nguyên nhân chúa Nguyễn cho đặt kho thóc thu thuế tại đây. Phiên Trấn nằm trên hợp lưu các con rạch lớn nơi thông ra cảng Bến Nghé mặt sông Sài Gòn, đồng thời cũng là đầu mối đầu tiên của Phiên Trấn theo các con kênh lớn đi sông Vàm Cỏ ngược về hướng Nam Vang nơi chúa Nguyễn đang bảo trợ, đi miệt xuống phía nam kết nối hẳn với vựa lúa lớn của miền Tây Nam Bộ hoặc ra cửa sông Vàm Cỏ đi Chà Và, Xiêm..buôn bán với toàn bộ khu vực ĐNA. Khi đó khu Chợ Lớn chỉ gói gọn trong khu vực 1km men theo con rạch Chợ Lớn ( đường Lê Quang Sung – Hải Thượng Lãn Ông hiện nay).

Thành phố Chợ Lớn năm 1874

Rạch Chợ Lớn khi xưa
Đến thời cận đại thì vùng Phiên Trấn xưa là khu vực sầm uất của Sài Gòn – Gia Định : Chợ Lớn . Con rạch Chợ Lớn đã được lấp tuy nhiên đây vẫn là huyết mạch của con phố mua bán sầm suất nhất Chợ Lớn. Tất cả các chợ lớn nhất bán sỉ đến khắp cả nước về ngành hàng tiêu dùng đều đi từ các chợ này ( Chợ Bình Tây – Chợ Kim Biên – Chợ Lớn cũ - Chợ Soái Kình Lâm) , tuyến đường “ long mạch” của khu Chợ Lớn. Đây là tuyến đường sản sinh ra hàng loạt Đại hào phú của Sài Gòn xưa như : Trương Văn Bền, Quách Đàm, Hứa Bổn Hòa ( Chú Hỏa), Lý Tường Quan ( bá hộ Xường), Trần Hữu Định…Nhất Sỹ - Nhì Phương – Tam Xường – Tứ Hỏa ( Tứ Định) …4 người giàu nhất Sài Gòn – Gia Định xưa thì có 3 cái tên phất lên từ khu Chợ Lớn.

Công viên Thăng Long ( tên cũ là công viên Cửu Long) trấn giữa khu Chợ Lớn là nơi giữ “ long mạch” cho khu Chợ Lớn này, đài phun nước với 9 con rồng trấn giữ long mạch nằm trên con rạch Chợ Lớn khi xưa. Hằng năm vào dịp Tết thì các đoàn Lân – Sư – Rồng của người Hoa đều tụ về đây để làm lễ chào “Cửu Long” trước khi xuất quân đi biểu diễn.


Các doanh nhân hiện đại cũng đếm không xuể các ông chủ tên tuổi xuất thân từ khu Chợ Lớn : VTP, Thành Thành Công, Kinh Đô, Biti’s, Minh Long, Thiên Long…