Tác động thuế quan đến nền kinh tế Việt Nam

I. Tác động của thuế quan đối với thương mại Việt Nam

• Tăng trưởng thương mại trong quý 1/2025 ổn định, tuy nhiên thương mại có dấu hiệu thu hẹp nhẹ.
  Hầu hết các mặt hàng xuất khẩu đều ghi nhận mức tăng tương đối đồng đều trong quý 1. Nhập khẩu cũng có xu hướng tăng trong ngắn hạn nhờ vào việc tích trữ hàng trong kho tại Mỹ, tận dụng chính sách tạm hoãn thuế quan trong 90 ngày.
  
  
• Sự phụ thuộc của thương mại Việt Nam vào Mỹ và Trung Quốc khiến khả năng thích ứng với biến động ngắn hạn trở nên kém hiệu quả.
  Trong quý 1/2025, có tới 30% kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam hướng đến thị trường Mỹ và 38% nhập khẩu đến từ Trung Quốc. Đây là hai thị trường có mức tăng trưởng mạnh nhất về xuất nhập khẩu trong thời gian này.
  
  
• Tỷ lệ phụ thuộc cao vào thương mại quốc tế tạo ra rủi ro khi có biến động toàn cầu.
  Với tổng kim ngạch xuất nhập khẩu năm 2024 chiếm tới 165% GDP, nền kinh tế Việt Nam chịu ảnh hưởng lớn từ các thị trường bên ngoài. Đặc biệt, sự phụ thuộc vào Mỹ trong xuất khẩu và vào Trung Quốc trong nhập khẩu khiến các biến động như cú sốc thuế quan có thể gây thiệt hại đáng kể cho nền thương mại Việt Nam.
  

II. Tình hình thương mại tháng 3/2025 và Q1/2025

• Xuất khẩu trong tháng 3 tăng trưởng mạnh, với mức tăng 23,8% so với tháng trước và 14,4% so với cùng kỳ năm ngoái.
  
  
• Tổng kim ngạch xuất nhập khẩu (XNK) trong quý 1/2025 đạt 202,5 tỷ USD, tăng 13,8% so với cùng kỳ và vượt mục tiêu 12% của Chính phủ. Tuy nhiên, xuất khẩu tăng trưởng chậm hơn nhập khẩu, lần lượt tăng 10,7% và 17,2%. Cán cân thương mại quý đầu năm thâm hụt 3,2 tỷ USD, giảm 59,6% so với cùng kỳ năm ngoái.
  
  
• Khu vực có vốn đầu tư nước ngoài (FDI) tiếp tục ghi nhận xuất khẩu tăng trưởng thấp hơn khu vực trong nước trong quý 1/2025, nối tiếp xu hướng từ năm 2024. Trong khi đó, nhập khẩu ở khu vực trong nước cũng tăng mạnh hơn so với khu vực FDI.
  
  
• Thặng dư thương mại trong quý 1 bị thu hẹp do thặng dư từ khu vực FDI giảm mạnh, chỉ đạt 10,7 tỷ USD, giảm 16,6% so với cùng kỳ. Ngược lại, khu vực trong nước có mức thâm hụt thương mại gia tăng, từ 5,0 tỷ USD trong quý 1/2024 lên 7,4 tỷ USD trong quý 1/2025.

• Phần lớn các mặt hàng xuất khẩu trong quý 1 đều ghi nhận mức tăng trưởng tương đối đồng đều.
  Ngoại trừ mặt hàng sắt thép có kim ngạch xuất khẩu giảm 8,3% so với cùng kỳ, các mặt hàng xuất khẩu chủ lực khác đều tăng từ 10–13%. Đặc biệt, nhóm hàng điện tử tiếp tục là nhân tố đóng góp lớn nhất vào mức tăng trưởng xuất khẩu, góp khoảng 4,4 điểm phần trăm.
  
  
• Nhập khẩu tăng mạnh do nhu cầu đối với nguyên vật liệu và hàng điện tử gia tăng.
  Mặt hàng điện tử có mức nhập khẩu tăng mạnh nhất, tăng 29,2% so với cùng kỳ, theo sau là máy móc thiết bị với mức tăng 22,1%. Trong khi đó, nhập khẩu nguyên liệu dệt may chỉ tăng 9,6%. Việc nhập khẩu nguyên liệu đầu vào có thể còn tiếp tục tăng trong ngắn hạn nhằm tích trữ hàng trong kho tại Mỹ, tận dụng chính sách tạm hoãn thuế quan trong 90 ngày.
  

III. Tác động thuế quan đối với đối với thương mại toàn cầu

Việc tăng thuế đối với hàng hóa nhập khẩu sẽ khiến người tiêu dùng và doanh nghiệp tại Hoa Kỳ giảm nhu cầu do chi phí gia tăng. Đồng thời, hoạt động thương mại toàn cầu trong ngắn hạn có thể dịch chuyển khỏi Trung Quốc nhằm tránh thuế cao từ Hoa Kỳ và duy trì khả năng cạnh tranh xuất khẩu.

Cú sốc thuế không chỉ ảnh hưởng đến dòng chảy thương mại mà còn làm suy giảm niềm tin vào trật tự thương mại toàn cầu. Trong thời gian hoãn thuế 90 ngày (và có thể kéo dài sau ngày 09/07/2025), sự thiếu ổn định trong chính sách thương mại sẽ tiếp tục làm giảm động lực tiêu dùng và đầu tư, dẫn đến nguy cơ tăng trưởng kinh tế toàn cầu chậm lại.

Bên cạnh đó, sự khác biệt trong chính sách thuế giữa các quốc gia có thể gây ra sự xáo trộn trong chuỗi cung ứng toàn cầu, làm gia tăng chi phí, giảm năng lực cạnh tranh và tạo thêm rủi ro về chính trị – kinh tế.

Do nền kinh tế Việt Nam phụ thuộc lớn vào thương mại quốc tế, đặc biệt là xuất khẩu sang Mỹ, các cú sốc thuế quan toàn cầu sẽ gây ảnh hưởng tiêu cực đến Việt Nam. Các tác động chính bao gồm:

• Giảm giá trị gia tăng từ xuất khẩu sang Mỹ: Nếu thuế tăng, giá hàng hoá Việt Nam kém cạnh tranh, khiến GDP có thể giảm từ 1,2–5,5%.
  
  
• Sản xuất và thương mại chỉ có thể tăng ngắn hạn nhờ tận dụng thời gian hoãn thuế hoặc tránh thuế tạm thời, nhưng không bền vững.
  
  
• Cạnh tranh gay gắt hơn với hàng Trung Quốc: Khi các doanh nghiệp Trung Quốc chuyển hướng sang thị trường Việt Nam, có thể gây ra cuộc đua giảm giá.
  
  
• Suy giảm nhu cầu tiêu dùng toàn cầu sẽ làm chậm tăng trưởng thương mại của Việt Nam trong cả ngắn và dài hạn.
  
  
• Chuỗi cung ứng bị xáo trộn, tác động tiêu cực đến triển vọng FDI vào Việt Nam, trong khi một số nước khác (Mỹ Latinh, Ấn Độ, châu Phi) có thể được hưởng lợi hơn.