Tạo lập thị trường là gì?

Tạo lập thị trường (Market maker - MM) cũng có tên gọi khác là “Lái, Big boy, Cá mập, Nhà cái” trong đó “Lái” là từ quen thuộc nhất.
Tuy vậy, định nghĩa tạo lập thị trường theo quy chuẩn sẽ không giống với “Lái”.
MM có thể là một (hoặc một vài) cá nhân/ tổ chức. Vai trò của MM là tạo thanh khoản, giải quyết các vấn đề khớp lệnh bằng cách tự định ra mức giá mua vào và bán ra của những loại tài sản/hàng hóa trong danh mục kinh doanh của họ và bảo đảm giao dịch hai chiều (Mua-Bán) trong giờ giao dịch. Trong quá trình tạo thanh khoản MM sẽ có lợi nhuận thu về là chênh lệch giá Mua-Bán chứng khoán.
MMs có ở tất cả các thị trường, từ Forex, vàng cho đến TTCK và các loại công cụ tài chính/hàng hóa khác. Chính vì vai trò đó, hoạt động MM là hoạt động hợp pháp và được đề cập trong Luật chứng khoán.
Các tổ chức MMs ở đây bao gồm các CTCK, quỹ đầu tư chuyên nghiệp, họ cung ứng thanh khoản, thực hiện nghiệp vụ tạo lập theo nhu cầu của doanh nghiệp ví dụ như VNDIRECT là một trong những nhà tạo lập chính của Chứng quyền có bảo đảm (CW).
MMs “ra đòn” trong các trường hợp sau:
1) Khi giá cổ phiếu bị giảm dưới giá trị hoặc vượt quá giá trị: Tùy theo cách định giá của các tổ chức, họ sẽ mua vào hoặc bán ra tương ứng, đặc biệt là với các cổ phiếu Bluechip. Ở khía cạnh Phân tích kỹ thuật, qua việc mua bán đó, các vùng kháng cự/ hỗ trợ của giá cổ phiếu sẽ được thiết lập, điển hình như HPG, MWG, PNJ...
2) Khi được doanh nghiệp yêu cầu: Hoạt động quan hệ nhà đầu tư (IR) của các doanh nghiệp đang ngày càng được quan tâm, tính thanh khoản và giá cổ phiếu có tầm quan trọng với các doanh nghiệp niêm yết. Vì vậy, khi có nhu cầu tác động tới giá cỏ phiếu, các DN sẽ làm việc với MMs (thường là các CTCK) nhằm tạo thanh khoản hay duy trì biên độ giá nhất định để NĐT cảm thấy giá cổ phiếu của DN không biến động quá lớn. Đôi khi, điều này cũng tạo ra những vấn đề liên quan đến sự minh bạch.
Như vậy, thế nào thì gọi là “Lái”? - Đó là khi mà MM trở nên biến chất, vượt quá khuôn khổ của lòng tham và đạo đức.
Thay vì chỉ thuần giao dịch quanh vùng định giá, “Lái” đẩy giá lên cao một cách vô lý, sau đó bán số lượng lớn cổ phiếu cho NĐT nhỏ lẻ (úp bô) bằng những thủ thuật giao dịch (vẽ chart cho đẹp để lừa anh em chẳng hạn, cách khác nữa là tung tin, hô hào, thổi phồng...). Để có thể làm được điều này, chắc chắn phải có các chủ doanh nghiệp đứng sau. Đây cũng là nguyên nhân khiến cho TTCK mang tiếng xấu, là cờ bạc, lừa đảo.
Có rất nhiều anh em tỏ ra sành sỏi, hiểu đội “Lái”, chơi với “Lái”.
Nhưng thậm chí, ngay cả “Lái” cũng có lúc “chết” vì không thể chống lại quy luật chu kỳ của thị trường, do bản thân họ là những người sở hữu nhiều cổ phiếu “rác”, dùng đòn bẩy cao. Ai cũng nghĩ mình sẽ là người bán xong cổ phiếu trước khi “Lái” xả ra, nhưng không biết rằng mình lại là người cuối cùng cầm quả bom nổ. Kết quả là cổ phiếu mất thanh khoản cho tới khi huỷ niêm yết, nhóm “Lái” mất tích, để lại dấu vết là “ông nông dân cuốc ruộng”