Khi nền kinh tế làm ra trong một năm chưa đủ trả nợ lãi vay... (Ký sự tiền tệ phần 1)

Đây là tựa đề của một bài báo được đăng lên tạp chí Kinh tế Sài gòn (trước đây là Thời báo Kinh tế Sài Gòn) năm 2020. Ngay khi bài báo ra đời đã vấp phải rất nhiều luồng ý kiến trái chiều. Sau khi bài báo được xuất bản, tôi thấy nhiều bạn bè mình bỏ đọc thời báo kinh tế Sài Gòn.
https://thesaigontimes.vn/khi-nen-kinh-te-lam-ra-trong-1-nam-chua-du-tra-lai-no-vay/
Bản thân tôi quánh giá dù có những phần được kết luận vội vàng nhưng đây là một trong nhưng bài viết ấn tượng nhất đối với tôi. Sau 4 năm thì một phần những nội dung trong bài báo đã được chứng minh tính đúng đắn của nó. Tôi xin note lại cho anh chị em.

- "Vì sao lãi suất ở Việt Nam cao?

Ở Việt Nam, lãi suất tuỳ thuộc chính vào mức độ rủi ro như trong lý thuyết của Modigliani-Miller, tức là do các vấn đề từ nhiều năm: khối nợ xấu ngân hàng khổng lồ và nợ công/GDP cao ngất ngưởng, nhưng vẫn còn thua xa khối nợ khổng lồ của doanh nghiệp. Đây chính là một yếu tố cơ cấu mà Việt Nam phải mất hàng 5-10 năm mới giải quyết được, rất có thể sẽ lặp lại khủng hoảng dưới chuẩn như Mỹ năm 2008.

Các ngân hàng Việt Nam đang tăng lãi suất tiền gửi gần bằng mức cho vay là do quy định giảm tỷ lệ cho vay trung dài hạn so với vốn huy động. Vì vậy, khả năng cho vay bị hạn chế, nhất là cho vay bất động sản. Bên cạnh đó Ngân hàng Nhà nước (NHNN) yêu cầu tăng tỷ lệ trích lập phòng ngừa rủi ro đối với bất động sản. Hậu quả trước mắt là tái hiện cơn sụt giá bất động sản như các năm 2009-2012.

Moody hạ xếp hạng tín nhiệm quốc gia của Việt Nam và 12 ngân hàng phản ánh nguy cơ cơn khủng hoảng trước mắt đó. Bộ Tài chính lại cho rằng họ đánh giá sai và cho bị tụt hạng là do vấn đề hành chính, quản lý chứ không phải thanh khoản, khả năng trả nợ."


-"Đề xuất giải pháp ngắn và dài hạn

Nợ của doanh nghiệp phi tài chính là đáng lo ngại: tổng nguồn vốn cuối năm 2017 là 22,3 triệu tỉ đồng, trong đó vốn tự có là 8,5 triệu tỉ đồng. Như vậy nợ của khu vực phi tài chính là 13,8 triệu tỉ đồng, bằng 276% GDP (GDP là 5 triệu tỉ đồng).

Nếu giả dụ GDP cao hơn 25% như Tổng cục Thống kê tính toán, tức là 6,25 triệu tỉ đồng thay vì 5 triệu tỉ đồng thì nợ vẫn cực cao bằng 220% GDP. Tức là GDP tăng 7% mà phải trả lãi 9% (thí dụ sau khi lấy lãi suất danh nghĩa 12% trừ lạm phát 3%).

Với số nợ của doanh nghiệp là gần gấp 3 lần GDP, ngoài ra lại còn chưa kể nợ của Chính phủ (không kể bảo lãnh) là khoảng 52% GDP năm 2017 thì GDP làm ra trong một năm chưa đủ để trả lãi nợ.

Tức là nền kinh tế đang phát triển nhanh vào loại nhất thế giới nhờ vay nợ quá mức, vay của người sau trả cho người trước, theo cơ chế “nước hoa Thanh Hương” của Việt Nam hay hệ thống Ponzi theo thuật ngữ kinh tế quốc tế. Đẩy lãi suất tăng cao sẽ tăng khả năng phá sản khi nợ của doanh nghiệp Việt Nam lớn như vậy. Nếu không có biện pháp điều chỉnh kịp thời thì không thể tránh được khủng hoảng nợ; Vấn đề chỉ là thời gian lúc nào xảy ra mà thôi.

NHNN và Bộ Tài chính đã hiểu nguy cơ này. Gần đây hàng năm Chính phủ đều luôn yêu cầu giảm lãi suất nhưng NHNN chưa đưa ra được giải pháp hữu hiệu, ngoài mệnh lệnh hành chính giảm lãi suất cho các ngân hàng thương mại và gần đây nhất NHNN đã giảm các lãi suất điều hành 0,25%. Nhưng kết quả là lãi suất ngân hàng dài hạn (hơn 12 tháng) vẫn đang được đẩy lên cao.

NHNN cũng đã yêu cầu các ngân hàng thương mại đẩy mạnh cho vay, cho vay thực chứ không chỉ là tăng trưởng tín dụng (cho vay mới để trả nợ cũ thì vẫn tăng tín dụng). Có lẽ NHNN chưa thấy rõ nguy cơ như Bộ Tài chính.

Gần đây Bộ Tài chính đã nhanh chóng giảm mạnh lãi suất và kéo dài kỳ hạn trái phiếu Chính phủ. Nhưng 1-2 năm qua, hình như Bộ Tài chính lại sao nhãng nguy cơ này, việc bảo lãnh phát hành trái phiếu cho hai ngân hàng chính sách dường như bỏ qua yêu cầu về thắt chặt bảo lãnh của Chính phủ.

Phần nợ của doanh nghiệp nhà nước thì lơ lửng, không rõ ai sẽ chịu trách nhiệm dù theo phân công trong Luật quản lý nợ công thì nợ của doanh nghiệp nói chung, bao gồm nợ DNNN do NHNN chịu trách nhiệm. Trên thực tế NHNN chỉ có thể quản lý nợ của DNNN như đối với các doanh nghiệp khác, không thể yêu cầu nhiều hơn. Do đó tình hình nợ của DNNN chưa có cải thiện tích cực."

Đây là vấn đề về lãi suất. Sau phần 1 này, chúng ta sẽ tiếp tục đến với phần tỷ giá, một trong những vấn đề được quan tâm nhất trên thị trường chứng khoán hiện nay.

--- Gộp bài viết, 27/05/2024, Bài cũ: 27/05/2024 ---

.