Tất cả các dòng sông đều chảy

Nói phét thôi bác, môi trường là thứ chúng ta không thể trốn được

Chúng ta nếu để tâm để ý, chúng ta sẽ chứng kiến con chúng ta sẽ hòa vào dòng nước cống đó, nó đen dần từ mẫu giáo cho tới khi vào bãi tha ma

Ai không hòa tan hoàn toàn vào dòng nước cống đó, sẽ có cuộc sống tinh thần rất vật lộn

TẬP TRUNG MỒ MẢ
Võ Văn Trực

Đất canh tác bị chia cắt manh mún thành hàng trăm mảnh nhỏ. Mảnh thì vuông. Mảnh thì méo. Mảnh thì xiên xẹo. Trong những mảnh ruộng ấy, chen chúc bao nhiêu ngôi mộ lớn mộ nhỏ. Có những thửa ruộng rất thảm hại: đất cấy lúa trồng khoai len lách giữa mồ mả choán gần hết diện tích. Đất bị xé ra như lòng người bị xé vụn bởi những ganh ghét. Đã mấy đời như thế rồi, hỡi đất đai?
Chủ trương của chính quyền cách mạng tập trung mô mả vào một nơi là phải. Tập thể hóa tổ tiên, thần linh là việc làm nghiêm túc - hài hước, là tiếng cười mia mai sau khi người ta bình tĩnh nhìn lại niềm tin ấu trĩ. Nhưng tập trung mồ mả là việc làm nghiêm túc, hoàn toàn không pha vị hài hước. Hàng trăm ngôi mộ cũ đã được dời đi, đông điền trông quang quẻ, thoáng mát, cây lúa cây khoai mọc lên một cách đàng hoàng, không phải chui rúc giữa mồ mả.
Có ngờ đâu công việc nghiêm túc ấy, người ta lại vô tình biến thành công việc hài hước và độc ác. Đáng lẽ chính quyền phải báo cho các gia đình tự lo liệu lấy việc dời hài cốt, gia đình không tự lo nổi thì mới yêu cầu sự giúp đỡ của tập thể. Đàng này người ta lại đùng đùng phát động thanh niên mở chiến dịch đào mồ đào mà.
Sáng hộm ấy, con gái và con trai, cuốc và xẻng, thuổng và bàn vết, ngổn ngang ở ạt xông ra đồng. Hai cánh đồng Ruộng Quan và Cồn Rộng nhiều mồ nhất, phải mở hai mũi quân mạnh nhất xung phong vào hai "cứ điểm" này.
Không biết từ bao giờ ông cha mình chọn nơi đây làm nghĩa địa cho người nghèo. Hầu hết những nhà giàu có, người ta táng vào thửa ruộng riêng, ngôi mộ to hơn và thế đất thịnh vượng hơn. Chỉ có nhà nghèo, hiếm ruộng hoặc không có ruộng, mới táng nhờ vào mảnh đất công này. Có khi đào huyệt mới lại chạm vào tấm áo quan cũ hoặc tiều sành cũ. Mộ chen chúc nhau. Mộ chồng lên mộ, tầng tầng lớp lớp hài cốt. Đủ mọi dạng mọi kiểu cất táng: tiểu sành, tiểu gỗ, nồi đất, chiếu... Mỗi nắm xương khô là một cuộc đời riêng, một thế giới riêng được giấu kín vào lòng đất, phức tạp và huyền bí.
Mộ ông Liễn, một tay đặt chuyện vè nổi tiếng. Ngôi mộ ông là pho biên niên sử đã khép lại trang cuối cùng, ta vẫn cảm được qua nắm đất cái xôn xao đầm ấm của hương thôn, cái châm chọc cay nghiệt đối với bọn hào lý. Mộ anh Tiếu, con ông mõ nghèo xơ xác, tác giả của nhiều câu ca dao trữ tình trong những đêm hát phường vải. Mộ o Thiện, một cô gái con nhà giàu, lẳng lơ, đa tình, trốn cha trốn mẹ để ân ái với những chàng trai nghèo.
Mộ ông Đường, không vợ con, là thầy lang suốt đời mang cái bị thuốc đi làm phúc cho thiên hạ, đến lúc chết không kèn không trống, chi có vô khối những nén hương ân huệ cắm lên mồ.
Những cuộc đời riêng là vậy, những nỗi niềm riêng là vậy!
Thế mà đến sáng mai này tất cả mọi bộ hài cốt được trộn vào trong một khối cộng đồng bao bọc bởi tấm ni lông!
Vốn lúc đầu đám thanh niên cũng còn giữ được lễ nghĩa: mỗi bộ hài cốt để riêng một nơi. Nhưng mộ nhiều quá, nếu cứ cẩn thận như vậy, tiến trình chiến dịch sẽ kéo dài, họ xô bồ đào xới và xô bồ bốc tất cả hài cốt vào một tấm ni lông. Hàng chục cái sọ dừa, hàng chục cái xương tay xương chân, hàng chục bộ răng đổ ào vào một đống.
Ông T. quê làng Thanh Lý, đang làm thuê ở Phủ Quỷ, xa trên năm chục kilômét, nghe tin xã mình tổ chức dời mồ mả để quy hoạch lại đồng điền, ba chân bốn cằng chạy về. Đến đầu làng, áo quần ướt đẫm mồ hôi và lấm bê bết bụi bặm, chợt thấy đám thanh niên đang lố nhố đào mả ngoài đồng, ông hộc tốc chạy ra, vừa khóc vừa la hét: "Hài cốt của cha tôi đâu rồi?" Bọn thanh niên láu cá đánh lừa ông: bốc riêng ra một cái sọ dừa và mấy cái xương trao cho ông. Ông ôm bộ hài cốt, khóc rưng rức. Một lúc sau, trầm tĩnh lại, ông thấy còn thiếu một ống xương chân, đòi kỳ được. Mấy cậu thanh niên mặt tỉnh khô, trả lời: "Mộ cha ông chôn lâu ngày, làm sao mà đủ được xương!" Ông T. vẫn không chịu, nằng nặc đòi cái xương ống chân của cha. P., một thanh niên lớn tuổi nhất, xóc xóc đống hài cốt trong túi ni lông, nhặt ra một đoạn xương chân trao cho ông T.
Sau mấy ngày đào bới, tất cả hài cốt được mang lên táng tại khu nghĩa địa mới chung của toàn xã. Nói là nghĩa địa, nhưng nào có ra cái hình dáng gì đâu. Ở một số xã khác như xã Diễn Thái, nghĩa địa được xây dựng rất nghiêm trang, xung quanh trồng cây, phía trong có lối đi ngang đi dọc, hàng trăm ngôi mộ nằm im lặng gợi không khí thiêng liêng. Còn ở xã tôi, hầu như người ta quá "duy vật", cho nên không coi trọng việc xây dựng nghĩa địa cho tử tế. Giữa cánh đồng màu, nham nhở lồi lõm mô gò, bùn lầy, xương cốt vùi xuống, đất lấp lên, thế là xong!
Để tiết kiệm đất, không được đắp riêng từng nấm mộ, mà mỗi chi họ đào một cái rãnh dài, rồi xếp các bộ hài cốt liền nhau, đắp đất như bờ ruộng. Tệ hơn nữa là có mấy cậu thanh niên nghịch ngợm, đắp khu mộ hình khẩu súng lục hoặc hình khẩu súng trường.
Chôn cất kiểu này khó mà phân biệt được mộ của ai. Chỉ biết đấy là mộ chung, mộ tập thể.
Có gia đình cẩn thận làm mộ chí bằng đá, mấy ngày sau bọn xấu bụng ăn cắp mộ chí đem về làm đá táng kê cột nhà. Người ta lại làm dấu tại ngôi mộ bằng cách đóng cái cọc tre thật sâu, cũng chỉ mấy ngày sau là bọn trẻ chăn trâu nhổ cọc tre vứt lung tung. Chúng nhổ cọc tre để làm gì? Chẳng làm gì cả, nghịch thế thôi, không có mục đích.
Mọi người thở dài, bó tay, đành chịu vậy. Thời buổi thế thì phải chịu thế, chứ biết làm sao. Một số cụ già nhìn nghĩa địa luộm nhuộm như vậy, sợ thân phận mình sau khi nhắm mắt xuôi tay. Ai sẽ thờ phụng mình? Mộ mình có còn nữa đâu để con cháu tảo mộ? Lúc sống đã cơ cực, còn nghìn lần cơ cực sau lúc chết.
Có cụ đâm ra sợ chết. Tôi nói thật đấy mà. Tâm lý dân tộc ta là người đã bảy mươi, tám mươi, ra đi rất thanh thản. Thế mà ở làng tôi, cụ cố Đính nhìn cái nghĩa địa tồi tệ mà sợ mình phải chết. Cố đã trên tám mươi tuổi. Vào giờ phút lâm chung, con cháu khiêng cố ra nhà ngoài, cố không cho khiêng, con cháu thay áo mới, cố không cho thay. Cố nói thều thào: "Tao nhìn cái nghĩa địa, tao sợ lắm, đừng bắt tao chết..."
Chủ trương dời mồ mả để quy hoạch lại đông điên là đúng. Nhưng các ngôi mộ có tính chất lịch sử và không ảnh hưởng đên đất đai canh tác, có nên dời không? Dĩ nhiên trăm phần trăm là không nên. Ấy thế mà ở làng tôi, người ta dời tuốt tuồn tuột, bất kỳ ngôi mộ nào.
Mộ bà cô trước nhà thờ đại tôn. Bà là con gái đức tổ Triệu Cơ. Dân làng kính trọng gọi là "bà cô" chứ hồi ấy bà chỉ mới lên tám tuổi. Hằng ngày, bà đi chăn trâu cắt cỏ. Cô bé bình thường như hàng trăm cô bé khác, nhưng cuộc đời cô đã được dân làng dệt nên những tấm áo huyền thoại khoác lên thân thể và trở thành một "bà cô" đầy hấp dẫn qua nhiều thế hệ. Bà có nhiều công trạng giữ biên cương đất đai của thôn ấp. Lúc bị bọn giặc cỏ đến cướp đất, bà trát bùn đầy người và tả xung hữu đột. Hàng trăm mũi tên giặc không thể bắn thúng được lớp bùn trên người bà.
Chẳng may giữa một trận kịch chiến, bùn bị rơi và trồi ra một màng da, mũi tên giặc bắn trúng vào đó, bà ngã xuống. Sau khi bà chết, dân làng vẫn đặt thi thể bà trên lưng trâu và lùa trâu đuổi giặc. Bọn giặc sợ cái uy của bà, bỏ chạy như vịt cỏ.
Mộ bà được táng trước nhà thờ Tổ, tức là nhà thờ bố. Điều đó rất có ý nghĩa. Cơn cớ gì mà phải dời ngôi mộ ấy? Ngôi mộ nhỏ thôi, nằm khiêm tốn ở góc sân nhà thờ, chẳng choán một tấc vườn tấc ruộng của ai, người ta cũng đào lên và đem chôn chung với hàng loạt ngôi mộ khác. Thế là mất mộ "bà cô", mất một dấu vết của huyền thoại.
Mộ Tổ nổi lên như một cái gò, rộng chừng ba sào đất, ở giữa làng. Đây chính là ngôi mộ của đức Triệu Cơ Võ Chính Đạo, người đã sáng lập cái làng này từ thế kỷ XIII. Cách ngôi mộ chừng ba chục mét là nhà thờ đại tôn thờ đức Triệu Cơ.
Gần mộ Tổ có "cồn Tổ con" tức là ngôi mộ táng hài cốt con trai ông Võ Chính Đạo. Cồn Tổ con rộng một sào đất, nồi lên cao thành một cái gò bên cạnh những bụi ruối già cỗi. Tục truyền rằng: khi đức tổ Triệu Cơ đã về chầu trời, người con trai buồn bã cỡi voi đi lang thang, đến bụi ruối này ông cột voi lại và "hóa" theo cha. Cây ruối có nghĩa có tình sống qua thế kỷ này đến thế kỷ khác, nghiêng bóng mát trên ngôi mộ luôn luôn xanh mướt cỏ.
Mộ Tổ và cồn Tổ con cũng bị đào, bị phá tanh bành. Thật là một sự xúc phạm quá lớn đối với tổ tiên. Một làng Việt Nam giữ gìn được mộ ông Tổ khai sáng làng mình cách đây gần bảy trăm năm quý giá biết chừng nào - quý về mặt lịch sử và mặt dân tộc học. Thế mà đến cái thời đại văn minh này người ta lại cả gan tung hê một cách vô ý thức.
Tìm hài cốt đức Triệu Cơ có dễ dàng gì dâu. Mộ rộng ba sào dất, ở giữa nhô cao lên và có mộ chí, người ta tưởng hài cốt ở ngay đưới chân mộ chí nhưng đào xuống chẳng thấy gì cả.
Người ta lại đào lung tung, đào toang hoang, dào kỳ được mới thôi.
Cuối cùng, tìm được hài cốt và không hề ngần ngai, người ta mời cụ Tổ vào nằm chung với bảy thế kỷ con cháu.
Mộ Cố Hùng rộng gần một mẫu, nồi cao giữa vùng đồng trùng ngay bên bờ sông Bùng. Vốn lúc đầu chỉ là một ngôi mộ bình thường, qua nhiều đời mộ được đắp to thêm. Dân cho đó là điềm “phát" của một ngôi mộ thiêng, hễ cứ ai đi qua ném vào một hòn đất cho nên mộ lớn dần thành cái gò đường bệ như ngày nay.
Cố Hùng là ai? Hương sử còn ghi và thần phả còn lưu lại.
Tên thật là Võ Cương, con trai một lực điền. Khi Lê Lợi và Nguyễn Trãi kéo quân qua vùng này, dừng lại để tuyển quân bằng cách tổ chức hội vật. Ngài đã vỗ bụng liên tục hàng trăm đối thủ. Vua Lê chọn ngài vào hàng quân vệ. Ngài đã cùng góp mưu với Đinh Lễ hạ thành Trài của giặc Minh, tức thành Diễn Châu. Sau khi thắng trận, Ngài được vua Lê phong là Hùng Lễ Bá. Do đó dân làng thường gọi là "Cố Hùng". Ngài qua đời, dân lập đền thờ ở giữa làng, gọi là đền thờ Cố Hùng.
Hằng năm, đi tảo mộ, thế nào ông tôi cũng dẫn đến sửa mộ đức tổ Triệu Cơ, mộ bà cô và mộ Cố Hùng. Ngày lễ đền, trước khi vào điện thờ, ông bắt tôi phải tắm rửa, thay quần áo mới.
Hình ảnh linh thiêng của chiếc ngai sơn đỏ và ngọn nến đỏ in sâu vào tâm trí tôi như một hoài vọng cao cả của tuổi thơ.
Huyền thoại về Cố Hùng bao bọc lấy đời tôi như kén bọc tằm. Nhiều lúc đi chăn trâu, nằm trên mộ, áp tai vào cỏ, tôi tưởng tượng nghe được tiếng gươm khua, tiếng ngựa phi và mơ thấy võ tướng Hùng Lễ Bá ào ào đuổi giặc.
Ngôi mộ quá lớn, phải huy động tới ba chục thanh niên ra đào bới. Đào suốt một ngày ròng, chẳng thấy hài cốt đâu cả. Mặt gò bằng phẳng, xanh mướt cỏ, bỗng trở nên lổn nhổn những lỗ đào xuống, những tảng đất trồi lên. Mấy cậu thanh niên cáu tiết, đào mộ chí bằng đá khá lớn, khiêng đi một đoạn xa, rồi ném tòm xuống ruộng nước.
Chừng nửa tháng sau, bác Chắt Kế đi dạo mát ngoài đồng, chợt thấy giữa ruộng nhô lên một khối đá hình đầu rồng. Bắc xắn quần lội xuống, đến tận nơi xem, mới biết đó là cái mộ chí.
Tôi đang tát nước ở gần đấy, bác gọi đến, cùng bác khiêng mộ chí lên bờ. Bác múc nước rửa sạch mặt đá, rồi trương mục kinh đọc nhưng dòng chữ Hán đã mờ nét. Một lát sau, bác thở dài:
- Cháu ạ, mộ chí Cố Hùng. Đứa nào chơi cái trò vô ý thức này?
Tôi thưa:
- Đám thanh niên hôm trước đào không thấy hài cốt, chúng nó khiêng mộ chí ném xuống đấy.
Mặt bác đỏ gay:
- Ai giáo dục cho thanh niên làm việc đó? Chủ nghĩa cộng sản phải biết quý trọng lịch sử dân tộc cháu ạ. Hử.. Hồi hoạt động ở Thái Lan, bác Hồ còn viết diễn ca về ông Trần Hưng Đạo. Hử...
Thanh niên vô ơn với tổ tiên thì làm cách mạng sao được! Cháu có biết lịch sử Cố Hùng không? Hử... một võ tướng của Lê Lợi.
Lúc nào bác rỗi, bác kể lại cho cháu ghi sự tích Cố Hùng.
Bác là người có vốn Hán học khá uyên thâm, hiểu biết tường tận lịch sử làng xóm. Nghe bác nói tôi "vâng" "dạ" và tỏ lòng kính trọng bác. Hai bác cháu hì hục khiêng mộ chí chôn vào chỗ cũ, vừa làm vừa trò chuyện.
- Thưa bác. Cố Hùng là tướng của vua Lê đánh giặc Minh,
Như thế thì ngôi mộ này đã có năm thế kỷ, theo cháu thì không nên dời đi.
- Hử... Đã dời mồ mả phải dời tất cả thì mới quy hoạch đông điền theo thế đứng chủ nghĩa xã hội được. Làm cách mạng phải làm triệt để cháu ạ, chứ cách mạng nửa vời thì hỏng bét.
Một thời gian sau, hàng chục thanh niên lại được huy động đi đào hài cốt Cố Hùng. Đào một ngày không được thì đào hai ngày, hai ngày không được thì ba ngày. Cương quyết không đề một ngôi mộ nào nằm cá thể ngoài đồng. A, đây rồi, đây có phải là hài cốt Cố Hùng không? Một nắm xương bọc trong chiếc mo cau xơ xác. Lục thần phả xem thì đúng đó là hài cốt võ tướng Hùng Lễ Bá. Cụ già đọc thần phả, mắt rớm lệ, còn các cậu thanh niên thì tỉnh khô. Cụ gọi một số bô lão lên gặp ông chủ nhiệm để xin mười lăm đồng mua chiếc tiểu sành đựng hài cốt. Ống chủ nhiệm xẵng giọng trả lời: "Mộ vua mộ chúa mộ thượng thư cũng dập thành đống đất, huống hồ là một ông tướng làng các cự". Mấy cụ già xìu mặt ra về. Thế là số phận một vị tướng được chuyển từ mảnh mo cau sang tấm ni lông và táng vào chiếc huyệt chung của khu mộ mới.
Mộ cũ thì sao? Gò đất rộng một mẫu, vẫn còn đó. Đất rắn lắm, cày cấy sao được. Vẫn còn nguyên hình dáng và vị trí ngôi mộ, chỉ có điều là trong lòng ngôi mộ ấy không còn nắm hài cốt của Hùng Lễ Bá.
Bác Chắt Kế đi công tác xa, trở về làng, nghe tin tìm được hài cốt Cố Hùng trong mo cau, rơm rớm nước mắt. Bác tìm gặp tôi: "Trực ơi, có ai mang mộ chí lên nghĩa địa mới không?" Tôi trả lời: "Thưa bác, không ạ". Hai bác cháu lại hì hụi đến ngôi mộ cũ để tìm mộ chí, ông hàng chài cho biết rằng đám thanh niên đã ném chiếc mộ chí có tuổi thọ năm thế kỷ ấy xuống sông Bùng!

--- Gộp bài viết, 26/01/2025, Bài cũ: 26/01/2025 ---

Tặng @Engredfox

Một đoạn văn tả thực lịch sử mới gần đây thoai, nơi diễn châu trù phú

Mấy câu ch này cứ như thời ccrd,
Mà ngay thời hiện đại cả triệu cả tỷ người kiểu gì chả có vài nhóm trự ngâu, vô văn hóa. Chả thiếu, ngay cả trong cq của các nước hiện đại nhất. Chỉ là tỷ lệ.
Gửi thế hệ sau những cái này cũng ko ích lợi j Ko thay đổi đc j cụ ạ.
Nhà ngoại những năm 195x rồi bm thời sau 75...nguyên dòng họ nội dưới cđ ch cũng đầy đau thương.
Cs luồn lách cày cục mấy chục năm làm ăn cũng chẳng lạ gì...
Thể chế tốt sẽ dần ép uốn cn tốt lên.
Cũng mong thời mới dù căng nhưng kt khởi sắc, bà con đỡ khổ...
Khi ăn no mặc đẹp nhẽ cn tốt bụng hơn chăng?

Nhanh thật nhoằng cái hết năm, vài cái nhoằng nữa thì... cũng kệ
Cb cũng xả chét tốt phết

Câu này của cụ hay quá.

Nếu so với thời 198x-199x khi chúng ta đang ở nội trú để học ptth và đại học, thì em cứ ngỡ mình đang ở kiếp khác cụ Khờ ạ

Em không bao giờ tưởng tượng nổi, cuộc sống của mình nói riêng và đất nước mình nói chung thay đổi quá kinh hoàng như vậy, đang từ Địa ngục, bước lên hẳn Thiên đường

Tiếc quá cho những ai còn trẻ mà chết trước 198x đúng là còn một bước tới Thiên đường thì không được hưởng

Sài ghềnh sẽ lồng thách tiến vào kỷ nguyên mới

Sắt thép của cụ lại ào ào lên hương

Để chuẩn bị cho cú Vỗ mông ngựa, hôm qua BCT đã tăng cường hẳn 1 đc bộ trưởng bộ xây dựng về làm Phó BT thường trực SG

6-7 tháng nữa ĐH đảng thành phố, đc lên bí thư thì BDS sài ghềnh sẽ chính thức khởi động đưa đất nước vào kỷ nguyên mới

Chúc mừng nhân dân sài ghềnh, lại tiếp tục vai trò đầu tầu dẫn cả nước phi tung tơi

Hehe
Đang rao bán thêm 1/2 số dây chuyền sx ống thép
Thôi kệ năm mới Khởi Nghiệp lại
Còn ko theo nghiệp cb... cho nhàn

Về cái thời trước 9x
Cuộc sống thăng tiến nhiều xét theo nghĩa cơm áo thôi cụ nhỉ.
Đúng là thay đổi.
Cơ mà nhiều lứa già hơn đôi khi thủ cựu hoài cổ khổ hạnh...
Có khi lại thích thà giống Dân cụ Il ấy chứ

Buồn lắm ạ!
Thời đại 4.0, ý thức + bằng cấp cg 4.x...

Trên TG có 2 nước XHCN làm kinh hoàng con dân của họ và cộng đồng TG

- em mới là thế hệ sinh vào 197x mà đã thấy như từ Địa ngục lên Thiên đường

- Trung quốc thì kinh hoàng hơn, thế giới họ nói, châu Âu mất 400 năm để từ Trung cổ mọi rợ tới châu Âu tbcn hiện đại, TQ họ cần đúng 40 năm, từ mọi rợ tới thẳng top TG

Khối xhck phi thường

Hehe
Có khi TQ, VN từ cnxh lại Pullback về cntb rồi mới vào sóng III cncs thì đúng...sóng EW nhỉ